तामाङ जातीको इतिहास
तामाङ इतिहासःरचना गरिएका इतिहासहरूले तामाङ जातिलाई यहीकाल खण्डमा, यही
देश र प्रदेशबाट वतमान तामाङहरूको आदिम थलो रहेको भूभागहरूसम्म आएको किटानि गरेर
कसैले भन्न सकेको वा प्रमाणीत गन सकेको छैन। तामाङहरू आफुलाई नेपालको भूमीपुत्र
आदीवासी जाति भनेर गव गदछन्। यस्तो नेपालकै एक आदिम पुरानो जाति तामाङको
इतिहासलाई नेपालदकाएक आदिम पुरानो जाति तामाङको इतिहासलाई नेपालका शासकहरूले उल्लेख
तथा महत्व दिएको पाइदैन। तामाङ जाति, तामाङ राज्य वा अधिराज्य र राजाहरूको वारेमा
नेपालको प्राचिन, पुर्ब लिच्छवि काल, उत्तर लिच्छवि काल, मध्य
तथा आधुनिक नेपालको इतिहासमा उल्लेख गरेको छैन। नेपालका शासक जातिहरूका
तामाङहरूलाई राजनैतिक, आथिक, सामाजिक, सांस्कृतिक, धामिक, शैक्षीक, भाषिक आदिमा मात्र नभए इतिहासको तहसनहस, शोषण
दमन र उत्पीडन गरी आएका छन् जो वर्तमानसम्म निरन्तर चलिरहेकै छ। सत्ताधारि
जातिका इतीहासकार तथा मानवशास्त्री, समाजशास्त्री, भाषाशास्त्रीहरूले लेखेको रचना तथा सामन्ती राज्यसत्ताका
इतिहासमा तामाङ जातिलाई ठग्नु ठगेको छ। तामाङ जातिलाई मात्र होइन सिङ्गो मुलुकको
आदिवासि जनजाति तथा नेपाली अहंकारवादलाई बढाइ चढाइ गरेर कथित इतिहास लेखेका छन्।
त्यो सत्ताधारी र सेन तथा विष्ट राजालाइ, गोखामा मगरका राजालाइ, दोलखा र काठमाडौमा
नेवारका राजालाइ, पुवमा राइ र लिम्बुका राजालाई हराएको इतीहास लेखेको
छ। तर ती जातिहरूकोभन्दा बढि जनसंख्या भएको, काठमाडौ उपत्यकाको तत्कालिन मल्ल रज्य याम्बु
(काठमाडौ), हेराङ (पाटन) र खोपाङ (भत्तपुर)को वरिपरि कैयैं किपट
र कविलाहरूमारहेमा स्वतन्त्र उदय हुनुपूर्ब नै वाइबा, रूम्बा, बल, ग्हीसीङ
आदि थरका तामाङ राजाहरू र राज्य अस्तित्वमा थिए। तामाङ राज्य र राजाहरूको
बारेमा तामाङहरू मैखीक रूपमा अभै भनिरहेका छन् यो यो ठाउँमा फलानो राजा थियो। ती
राजाकादरवारका अस्तित्वहरू र भग्नावशेषहरू विभिन्न तामाङ किपटहरूमा छरिएर
रहेको भेटिन्छ। ताम्बा अथात मैखिक इतिहास परम्पराबाट पछिल्लोचरण्ामा तामाङ
लिपिमा लामा बैद्ध धम लिपिबद्ध तामयीग लिपिमा भएकादोङराप, पराप, केराप
आदि वंशावलिहरू, उत्पत्तिका नाम्थरहरू, हाम्रा, जीक्तेन
तामछ्योअी, रूअीछेन च्योप्गे, कुक्पाखा छ्याअी, तामाङ
च्युनीला ठङुसा थेन वब्सा आदि हस्त लिखित पुस्तकहरू पाइएको छ। तापनि तामाङ
जातिको बारेमा लेखेको भन्दा कयैं गुण्ा बढि सूचनाहरू मैिख क परम्परामै संरक्षित
रहेको पाइन्छ। यही परम्पराकोमाध्यमबाट तामाङहरूले एक पुस्ताबाट अको पुस्ता
सादै आजसम्म जे जस्तो अवस्थामा भएपनि तामाङकोइतिहासलाई बचाएर ल्याएका छन्।
मैजुदा मैिखक र भग्नावशेषको रूपमा पाइएका प्रमाण् तथा तथ्यहरूको वैज्ञानिक
अनुसन्धान, अध्ययन, उत्खनन, िवश्लेष्ाण्, लेखन जस्ता कायहरू आथिक एवं प्रावधिक रूपले पनि
वतमान द्रिरद्रावस्थाका तामाङ समाजको क्षमता र वशंमा तामाङ समाजको क्षमता र वशंमा
छैन भने हिन्दु सामन्ती राज्यसत्तालाई त्यसको कुनै चासो र मतलब छैन। जसलेगदा
आज तामाङ जातिको सामाजिक इतिहासका हाम्रा महत्वपुण् भैतिक सम्पदा , निधिहरू
तथा मैखिक सम्पदाहरूदिनानुदिन, आजभन्दा भोलि भन्दा पसि हुदै अवशेषहरूको पनि
अवशेषको रूपमासधै भग्नावशेष्मै रहन बाध्य छन्। तापनि आज हाम्रो सामु विभिन्न
देशका थुप्रै अन्वेष्कहरूङ समाजसशास्त्री, भाष्ाशास्त्री, मानवशास्त्री, प्रागैितिहासिकएवं पाष्ाण् पुरातत्व विज्ञहरूले
अध्ययन, अनुसन्धान
उत्खनन् गरेर पत्ता लगाएका तथ्यहर, शोधपत्रहरू विदेशी भाष्ाहरूमाबग्रल्ति रहेका छन्।
अब ती विदेशी भाष्ाहरूमा भएका तामाङ जातिका वारेमा लेखिएका, रचिएका
अभिलेखहरूसंगालेर या संग्रह गरेर आपनो भाष्ामा, पुनअध्ययन तथा विश्लेष्ाण्ा
गरी भावि तामाङ सन्तानहरूलाई पुखाको इतिहासपुनलेखन गरी नया इतिहासको सृजना गरेर
भएपनि सन्तोष्ा लिनुपने छ। त्यो नया इतिहास लेख्ने दायित्व आज तामाङजातिको
सङ्घ तथा नव सन्ततिहरूको थाप्लोमा आइपरेको छ। तामाङ इतिहाससँग सम्बन्धित शब्द
तथा अथयहा मुख्यतया तामाङहरूको इतिहासका मैखिक अवशेष्ाहरूलाई आपुले सुने, देखेको
र स्वदेश तथा विदेश अन्वेष्ाकहरूकोविभिन्न पत्र पत्रिकामा लेखादि तथा पुस्तकादिमा
विभिन्न रूपमा प्राप्त सूचनाहरूको आधारमा तामाङ जातिकोउत्पत्ति, उद्गगम्
इतिहास र मैखिक रूपमा रहेको तामाङ अधिराज्य र राजाका इतिहासहरूलाई समेटिएको छ।
नेपालकाविभिन्न कालका तामाङहरूको सानातिना घटनात्रमहरूलाई तथा रीमठीम, आथीक
लगायत अन्यपक्षहरूलाई छाडेरयहा खासगरी उत्पत्तिबारे संक्षिप्तमा र तामाङ राजा र
राज्यको मैखिक रूपमा संरक्षित रहेको सारहरूलाइसंगालेर प्रस्तुत गरीएको छ। तामाङ
जातिका राज्य अनि राजाहरूको इतिहास खोज्न तथा बुभ्न पदा वारम्बारदोहोरिने र
सुनिने तामाङ भाष्ाका शब्दहरू परिभाष्ा तथा तामाङ भाष्ामा खूल्ने आउन खथ विस्तार
प्रस्तुत गरिएकोछ। छ। रहेको १_ तामाङ२_जोङ३_ग्रोङ रोङ तमु४_याम्बु काठमाडैं नेपाल५_ग्ले
ग्लेसा ग्याब्लो ग्याल्सा६_कानी र मुमी मुल्मी१_ तामाङनेपालको ६० भन्दा
बढि आदिवासी जनजातिहरूमध्ये एक महत्वपण् आदिवासी जाति तामाङ हो। तामाङ भाष्ा
बोल्नेहरूलाई तामाङ भनेर चिनिन्छ। नेपालमा डम्पु, टुङना, मुचुङगा
र सेलोभन्नाले तामाङ जातिलाई बुभाउछ। अनि यो जातिको चिनारीको रूपमा आपनै घर बुना
सुतीको स्यामालुगिं जस्तो परिया, ग्या, गाबरको, ग्या तोकरोक, उनी राडी, पाखी स्योल्दो सुकाअी लुकुनी, पेङ्का
अल्लोको घरबुनालुगा अनि लोक्ताबाट हाते कागज बनाउने, जंगली
निगालोबाट नाङ्लो, डोको, थुन्से, नाम्लो बुन्ने, थाङ्का चित्रकला, मकुण्डो खोप्ने मास्क, आदि
मैलिक पेशाहरू रहेको छ। तामाङ शब्दको अथबारे विभिन्न व्यात्तिहरूले
आ-आपनैमनगढन्ते कुराहरू आएको हुदा यहा तामाङ शब्दको अथ, प्रयोग, एेतिहासिकता
र व्यापकता आदि वारे निम्न अनुसारचचा गरिएको छ। तमङ तामाङ शब्दको इतिहास र
प्रयोगतामाङ शब्द मुख्यतया नेपालको राजधानि वरिपरि घेरिएर घना बस्ती भएको
नेपालमा प्रथम आबाद गने मंगोल मूलकोमानव जाति वा समुदायलाई बुभाउन प्रयोग भइ आएको
छ। तामाङहरूले आपनो समाज वा समुदायमाभ आपनो परिचय तामाङ भनेरै चिनाएको पाइन्छ। त्यसो
त, तामाङ
शब्दको प्रयोग कहिलेदेखि भएको रहेछ हेरैं। विदेशी विद्धान म्याक्डोल्डका अनुसार
हालको मुस्ताङ जिल्लाको गुन्थाङ जो पुराङ राज्यको एक भाग थियो। त्यहाका राजा
बुम देंगोन जसले सन् १२५३मा देखि १२८० सम्म राज्य गरेको थिए। उनको वंशावलीमा तल्लो
मुस्ताङमा रहेका देखि मोन शेरिब अधिराज्यका तामाङहरूलाई दबाउन मूत्तिनाथमा किल्ला
बनाउन लगाएको बृतान्त उल्लेखित छ। सो वृतान्तले तामाङ शब्दलाई जातिवाचतशब्दको
रूपमा प्रयोग भएको तथ्यले तामाङ भन्नुमा गव गने तामाङहरूलाई दबाउन मूतिनाथमा
किल्ला बनाउन लगाएको वृतान्त उल्लेखित छ। सो वृतान्तले तामाङ शब्दलाई
जातिवाचत शब्दको रूपमा प्रयोग भएको तथ्या उजागर गरेका छ
उपर्युक्त करण
अनुसार निम्न कुरा (तथ्य)को पुस्टी हुन्छ।
प्राग ऐतिहाँसिक
काल देखि नैं तामाङहरू काठमाडौँ उपत्यकामा आवद भईसकेको कुरा पुरातत्वविद् जनकलाल
शर्माले हाम्रो समाज एक अध्ययन नामक पुस्तकमा उल्लेख गर्नुभएको छ। शर्माका अनुसार
श्री ५को सरकार र सोभियत रुस सरकार बीच २०३४मा भएको साँस्कृतिक सम्झौता अर्न्तर्गत
लेलिनग्राद विश्वविद्यालय, पुरात्व संस्थाका
प्राग ऐतिहाँसिक पुरातत्वविद डा. एनातोली याकोब्लेभ भेटेन्को र नेपाल पुरातत्त्व
विभागको संयुक्त अध्ययनको क्रममा बुढानिलकण्ठको दक्षिण पूर्वतिर बानियाँ गाँउ र
पण्डित गाँउका बीचमा रहेको धोबीखोलाको किनारामा पाषण युगका ढुङ्गाका हतियारहरू
फेला पारेका थिए, जुन हतियारहरू ३०
हजार वर्षपुरानो भएको दावी छ। प्राप्त ढुङ्गाका हतियारहरूमध्ये एक गोवी नमुनाका
धार भएको र उक्त ढुंगे हत्तियार मंगोलियाको गोबी भन्ने ठाउँबाट चीन, तिब्बत् र हिमालय भएर नेपालको काठमाडौँसम्म
लिएर आउने र प्रयोग गर्ने तामाङहरू नै हुन् भन्ने प्रसंगले पनि तामाङहरू ३० हजार
वर्षपहिले देखि नै काठमाडौँमा वरपर बसोवास गर्ने गरेका थिए भन्ने अनुमानलाई पुष्टि
गर्दछ|
No comments:
Post a Comment
TAMANG HYULLA PARIWAR